تورکمن شورا

بمناسبت ۹۶- مین سالگرد جنبش آزادیبخش تورکمن صحرا

پایان جنگ جهانی اول با سقوط امپراطوری روسیه و در هم شکستن امپراطوری عثمانی و پدیداری کشورهای نوپا بر اساس نظم نوین جهانی بودند. در سراسر جهان ملیتهای گوناگون برای رهایی خود در صدد ایجاد دولتهای ملی بر امدند و امپراطوری ورشکسته ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و جنبشهای آزادیخواهانه یکی پس از دیگری سرتاسر ایران را فراگرفته بود.
جنبش آزادیخواهانه تورکمن صحرا که سر آغاز آن به سال ۱۹۱۶ بر علیه نیروهای روسیه تزاری مربوط میشود ، در واقع خصلتی ضد استعماری داشت. در آن سالها تورکمن صحرا به اشغال نیروهای روسیه تزاری در آمده بود و تورکمن ها ناگزیر به دو دولت روسیه تزاری و ایران باج و خراج می‌دادند . دولت مرکزی ایران که خود از اداره مملکت درمانده و عاجز بود ، تمامی امور را در تورکمن صحرا به روسها واگذار کرده و تورکمنها دائما از طرف نیروهای روسیه تزاری چپاول و غارت می شدند. اما سقوط حکومت تزاری در مسکو و مآلا پیروزی قشون سرخ در جنگ داخلی ، همسو با منافع و جنبش ملی تورکمن صحرا بود و خلاصی تورکمن ها را از ظلم و تعدی نظام تزاری به ارمغان آورد. دیگر ، فرهیختگان و بزرگان تورکمن برای رهایی از فقر و فلاکت و غارت ، تمایلی به پرداخت باج به دولت مرکزی ایران را هم نداشتند وبه اولتیماتوم آن که مبنی بر تحویل سلاح و پرداخت مالیات بود، بر پایه مصوبه قرولتای(کنگره) که در ۲۰ ماه مه سال ۱۹۲۴ تشکیل شد ، جواب رد دادند و تصمیم به ایجاد حکومت ملی گرفتند.
حکومت ایران به ریاست رضا خان که کاملا حمایت انگلیس را پشت سر داشت، نیروهای نظامی خود را برای سرکوب ملت تورکمن به تورکمن صحرا گسیل نمود.
قرولتای تحت رهبری عثمان آخوند چشم امید به کمک برادران شمالی خود یعنی جمهوری نوپای تورکمنستان شوروی دوخته بود ، اما توافق بلشویکها و انگلیسیها این امید را به یاس مبدل کرد و تورکمن صحرا را به اجبار به مقاومت و مذاکره سوق داد.
رضاخان تسلیم بدون چون و چرا را طلب میکرد و با لشکر کشی وسیع چاره ای جز مقاومت ، پیش روی ملت تورکمن باقی نگذاشت. جنبش و مقاومت آزادیخواهانه تورکمن صحرا بیش از یکسال دوام یافت و در ماه نوامبر سال ۱۹۲۵ سرکوب گردید که کشتار و اعدام هزاران تورکمن و پناهندگی عده بیشماری را ازآن جمله رئیس جمهور برگزیده قرولتای – عثمان آخوند را به آغوش برادران شمالی به دنبال داشت.
حاصل روند نظم نوین جهانی در سال های بعد جنگ جهانی اول برای ملت تورکمن در شمال و جنوب متفاوت بود. تورکمنهای تورکمنستان شمالی بعد از سقوط روسیه تزاری و تسلط بلشویکها بر ان سرزمین در سال ۱۹۲۴ در نتیجه تجزیه ترکستان ، بنام جمهوری تورکمنستان عضوی از جمهوری های اتحاد شوروی گشتند و صرف از نظر دیکتاتوری حزب کمونیست شوروی و سال های سیاه استالینی (که رهبران ترکمنهای شمالی و جنوبی یعنی غایغیسیز آتابایف و عثمان آخوند را به جرم ملی گرایی اعدام نمود) به پیشرفت های مهمی در عرصه حفظ و ترویج زبان ملی ، فرهنگ و بعضا اقتصادی نائل آمدندو مهمتر از همه صاحب حکومت ملی – سرزمینی با حق جدایی بودند که پس از هم پاشیدن بلوک سوسیالیستی و اتحاد شوروی بعنوان یک دولت مستقل عضو سازمان ملل محسوب میشوند. اما تورکمنهای جنوبی به سرکوب و خشونت ، غصب اراضی حاصل خیز و مراتع ، محرومیت تجارت از طریق دریای خزر و اسیمیلاتسیون فرهنگی و زبانی توسط خاندان پهلوی محکوم شدند و نظام جمهوری اسلامی نیز در طول ۴۱ سال حاکمیت خود با مردم تورکمن صحرا رفتاری بمثابه یک سرزمین اشغالی دارد و هر گونه ندای آزادیخواهانه را در نطفه خفه میکند و به بیانی دیگر سرنوشت تورکمن ها و دیگر اتنیکها و مردمان ایران نزدیک به قرن است که توسط حکومت های صادراتی به ایران که بنیان فکری آنها از دست آوردهای نوین حقوقی جامعه متمدن بشری کاملا بدور بوده و بر باستانگرایی و فرقه گرایی استوار میباشد ، رقم زده میشود.

شورای همبستگی تورکمن صحرا ضمن گرامیداشت خاطره بانیان و جانباختگان این جنبش بر این عقیده است که فراز و فرودهای این جنبش پیام های روشنی به نسل نوین بر جای گذاشته است و مردم تورکمن صحرا در شرایط کنونی برای دستیابی به حقوق ملی خود نیاز به یک تشکل مردمی دارند. تشکلی که با دیگر ایرانیان آزادیخواه اتحاد داشته و حمایت جامعه بین الملل را تامین کند. فرهیختگان و الیته های تورکمن صحرا باید در نظر داشته باشند که بدون گذار از استبداد حاکم این سرنوشت شوم پایانی نخواهد داشت . از شکستها باید آموخت و نباید فراموش کرد که در هر عرصه ، اعم از معادلات سیاسی و نظامی توازن نیرو و قوا نقش تعیین کننده ای زا دارد . ما امیدواریم فعالین سیاسی و اجتماعی تورکمن صحرا در داخل و خارج کشور با توجه به تجارب تلخ و شیرین جنبش های معاصر تورکمن در جهت پاسخ به نیاز های عاجل آن گام بردارند .
آغزی بیره ، تانگری بیر
آغزی آلانی، غانگری بیر

شورای همبستگی تورکمن صحرا – ایران
۲۰ مه ۲۰۲۰